مهاجران محیط‌زیستی در حقوق بین‌الملل: از ابهام مفهومی تا فقدان چارچوب حقوقی

مهاجرت‌های محیط‌زیستی ممکن است شکل‌های پیچیده‌ای (اجباری یا اختیاری؛ موقت یا دائم؛ و داخلی یا بین‌المللی) به خود بگیرند. دسته‌بندی مهاجرین بر مبنای انگیزه‌های آنان، و جداکردن عوامل محیط‌زیستی از عوامل اقتصادی-اجتماعی، نه امکان‌پذیر است و نه فایده‌ای حاصل می‌کند. لذا رژیم حمایت از مهاجرین محیط‌زیستی، در وهله‌ی نخست باید بر مبنای آسیب‌پذیری و نیاز‌های مهاجرین طراحی شود. در حال حاضر هیچ سند الزام‌آور بین‌المللی که اختصاصاً به جابجایی‌های محیط‌زیستی بپردازد، وجود ندارد. برخی پیشنهاد کرده‌اند که کنوانسیون 1951 در خصوص وضعیت پناهندگان، به این منظور توسعه یابد. گروهی نیز تهیه‌ی یک کنوانسیون جدید برای حمایت از آوارگان محیط‌زیستی را مدنظر قرار داده‌اند. مقاله‌ی حاضر استدلال نموده که تهیه‌ی کنوانسیون جدید برای این منظور، در وضعیت سیاسی فعلی که دولت‌ها عمدتاً در پی محدود کردن تعهدات خود در قبال پناهندگان و آوارگان هستند، توفیقی حاصل نمی‌کند. بازنگری و اصلاح کنوانسیون 1951 نیز می‌تواند باب مذاکره‌ی مجدد را درباره‌ی حقوق و تکالیف دولت‌ها در قبال پناهندگان گشوده، و کل رژیم موجود را تهدید نماید. پیشنهاد شده که تقویت تعهد دولت‌ها به اجرای حقوق بشر در وضعیت‌های اضطراری، با عنایت به دکترین «مسؤولیت حمایت»، می‌تواند خلأ موجود را تا حد قابل‌قبولی جبران نماید.